Czym jest tzw. szara strefa w złomowaniu aut?

W świetle polskiego prawa, a dokładnie art. 18 ustawy o recyklingu pojazdów, samochód, który nie nadaje się już do dalszej eksploatacji, powinien zostać przekazany do punktu zajmującego się demontażem pojazdów. Uzyskane w takiej placówce zaświadczenie o zezłomowaniu auta umożliwi właścicielowi wyrejestrowanie pojazdu oraz odzyskanie części składki OC, jeśli taka mu akurat przysługuje. Niestety zdarzają się też przypadki, kiedy posiadacze samochodów – w sposób mniej lub bardziej świadomy – decydują się na skorzystanie z usług placówek należących do tzw. szarej strefy, które zajmują się nielegalnym skupem aut. „Przedsiębiorstwa” zaliczane do szarej strefy zwykle są w stanie zapłacić za wrak znacznie więcej niż legalne stacje demontażu. Z tego powodu najczęstszą motywacją właścicieli zniszczonych aut jest chęć szybkiego zarobku, choć równie często decyzja wiąże się po prostu z brakiem odpowiedniej wiedzy. Co w takim razie należy wiedzieć o szarej strefie w kontekście złomowania aut i jak jej unikać?

Jakie zagrożenia niesie ze sobą nieprawidłowe złomowanie auta?

Podstawowym założeniem recyklingu samochodów w punktach auto złomu jest chęć zaoszczędzenia zasobów naturalnych poprzez odzyskiwanie materiałów i ich ponowne użycie w przemyśle, w tym do produkcji nowych pojazdów. Dodatkowo wycofane z eksploatacji auto powinno zostać prawidłowo zabezpieczone, ponieważ stanowi dla otoczenia spore niebezpieczeństwo, związane m.in. z przedostawaniem się do środowiska szkodliwych metali ciężkich, olejów, płynów chłodniczych, akumulatorów, zużytych opon, szkła czy tworzyw sztucznych. Jeśli natomiast wycofany z eksploatacji pojazd nie zostanie poddany recyklingowi, tylko powtórnie włączy się go do ruchu drogowego, będzie ogromnym zagrożeniem dla pozostałych jego uczestników. Nawet ponowne wykorzystanie przedmiotów wyposażenia czy wymontowanych części, które nie zostały poddane fachowej weryfikacji, to ogromne ryzyko. Dla przykładu poduszki powietrzne pochodzące z demontowanych pojazdów, które można kupić w Internecie za znacznie niższą cenę niż oryginalne, zgodnie z prawem nie mogą być powtórnie używane.

Co się dzieje z autami, gdy trafiają do szarej strefy?

Szara strefa związana ze skupem, złomowaniem i recyklingiem wycofanych z eksploatacji pojazdów dotyczy trzech głównych obszarów działań nielegalnie prowadzonych punktów:

• Demontaż na części

Przedsiębiorcy, którzy nie chcą lub nie mogą uzyskać pozwolenia na prowadzenie legalnego auto złomu, mogą zdecydować się na zakup pojazdów w celu demontażu na części, które potem wylądują w sprzedaży jako produkty zupełnie nowe. Co gorsza, po wymontowaniu cennych elementów i materiałów – złomu stalowego, złomu akumulatorowego, złomu metali nieżelaznych, katalizatorów – reszta części trafia na łono natury (np. lasów, rzek) lub jest palona, stwarzając poważne zagrożenie dla życia ludzi i zwierząt. Szacuje się, że w ciągu ostatnich lat w takich placówkach zostało zdemontowanych ok. 10 milionów pojazdów. Ten proceder jednak nie ustaje, ponieważ nielegalne punkty auto skupu nie muszą ponosić kosztów inwestycyjnych i operacyjnych związanych ze spełnianiem wszystkich wymogów w zakresie ochrony środowiska.

• Transgraniczne przemieszczanie pojazdów wycofanych z eksploatacji

Ta część działalności placówek należących do szarej strefy złomowania aut polega na skupowaniu pojazdów przeznaczonych do kasacji lub już skasowanych i transportowaniu ich do innego kraju. Najczęściej zajmują się tym osoby fizyczne, które nie prowadzą żadnej działalności gospodarczej lub osoby zajmujące się usługami transportowymi, handlem częściami zamiennymi czy usługami okołomotoryzacyjnymi. Dla przykładu – w Anglii samochody, które są przekazywane do kasacji, są stosunkowo tanie, a ich stopień zużycia jest znacznie mniejszy niż w Polsce, dlatego wymontowywane z nich części są u nas oferowane za niższą cenę. Korzystna oferta wynika również z tego, że w szarej strefie koszty demontażu są zauważalnie niższe niż w legalnie działających auto złomach.

• Przestępczość zorganizowana

Mechanizm działania szarej strefy związany jest również ze skupem poważnie lub całkowicie uszkodzonych samochodów (np. spalonych) celem wykorzystania zdobytych dokumentów do legalizacji kradzionych aut. Zakupiony wraz z dokumentami pojazd po wycięciu pola numerowego lub całego elementu z polem numerowym jest rozkładany na materiały, które następnie zostają sprzedane poza oficjalnym obrotem. Równolegle kradziony pojazd otrzymuje „nowe” numery i w efekcie może zostać sprzedany niczego nieświadomemu klientowi. Proceder ten skupia się na pojazdach powypadkowych i może odbywać się za pośrednictwem firm ubezpieczeniowych.